Φωτεινή Γάλλου: Σας ευχαριστούμε πολύ για την τιμή και την πρόσκληση. Είναι πάρα πολύ σημαντικό όχι μόνο για «Τα Χωριάτικα» και για μένα προσωπικά, αλλά και για όλα τα χωριά, καθώς και τους νέους που παίρνω το θάρρος να εκπροσωπήσω σε σχέση με τα χωριά. Για εμάς είναι το σπίτι μας και το γεγονός ότι επιλέγετε να ρίξετε φως σε αυτό το θέμα είναι πραγματικά πολύ σημαντικό.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Εγώ να σε συγχαρώ, αρχικά, για το εγχείρημα. Το εντόπισα κάποια στιγμή στο διαδίκτυο και μου έκανε παρά πολλή εντύπωση το γεγονός ότι σου ήρθε η ιδέα να κάνεις κάτι τόσο καινοτόμο και να αναδείξεις τι σημαίνει να ζεις σήμερα σ ένα χωριό της ελληνικής περιφέρειας.
Φωτεινή Γάλλου: Ένα θέμα που απασχολεί εμένα προσωπικά και τους ανθρώπους που θέλω να πιστεύω ότι εκπροσωπώ, τους νέους και τα χωριά, είναι κάτι το οποίο συζητώ πολύ συχνά με φίλους μου που μπορεί να μένουν στο εξωτερικό, στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη: το αν θα γυρίσουν κάποτε στο χωριό. Οι απαντήσεις είναι πολλές και διαφορετικές και αυτό που όλοι λένε είναι ότι λείπει το κίνητρο. Πρόσφατα, η κυρία Ζαχαράκη ανακοίνωσε κάποια κίνητρα για τα χωριά στον Έβρο. Είναι μέσα στα πλάνα σας το σχέδιο της αποκέντρωσης και η προσέλκυση των νέων πίσω στο χωριό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Πράγματι, τα κίνητρα το οποία ανακοινώσαμε για τον βόρειο Έβρο, δηλαδή μία πρόσθετη οικονομική υποστήριξη σε κάποιον ο οποίος θα πάρει την απόφαση να εγκατασταθεί στα συγκεκριμένα χωριά των Δήμων που καλύπτονται από το πρόγραμμα, τα βλέπω και ως ένα πιλοτικό πρόγραμμα για να δούμε αν πραγματικά αυτό το οποίο χρειάζεται σήμερα κάποιος νέος για να ζήσει σε ένα χωριό της ελληνικής περιφέρειας είναι μια πρόσθετη οικονομική ενίσχυση ή αν τελικά το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο.
Γιατί φαντάζομαι ότι το πρώτο ζήτημα που θέτουν και οι νέοι με τους οποίους συνομιλείς είναι αυτό της επαγγελματικής αποκατάστασης. «Γυρίζω στο χωριό και ποια δουλειά μπορώ να κάνω εκεί; Μπορώ, παραδείγματος χάρη, να ασχοληθώ καινοτόμα με τον πρωτογενή τομέα -κάτι το οποίο ενδιαφέρει πολλούς νέους ανθρώπους- και με αυτόν τον τροπο να έχω μια καλή επαγγελματική προοπτική; Υπάρχουν επιλογές να ζω στο χωριό και να δουλεύω εξ αποστάσεως και να απολαμβάνω την ποιότητα ζωής της ελληνικής περιφέρειας, έχοντας, όμως, ταυτόχρονα και μία επαγγελματική ενασχόληση που μου επιτρέπει να ικανοποιώ τις προσωπικές μου φιλοδοξίες; Μπορεί ενδεχομένως το χωριό να είναι κοντά σε ένα μεγαλύτερο αστικό κέντρο, να επικοινωνώ, να ζω στο χωριό, αλλά να δουλεύω στην πόλη με πολύ περισσότερες επαγγελματικές ευκαιρίες;».
Νομίζω ότι κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή, αλλά αυτό το οποίο μας ενδιαφέρει να καταλάβουμε είναι αν κάποιο πρόσθετο οικονομικό κίνητρο θα βοηθήσει στο να μπορέσουν να γυρίσουν νέοι άνθρωποι στα χωριά. Και, βέβαια, βλέπω με πολύ ενδιαφέρον και τοπικές πρωτοβουλίες, όπως τη δική σου, γιατί θεωρώ ότι υπάρχουν όρια στο τι μπορεί να κάνει το κράτος από πάνω προς το κάτω. Πρέπει να γίνονται πράγματα και από κάτω προς τα πάνω. Είδα, για παράδειγμα, μία πρωτοβουλία στη Φουρνά Ευρυτανίας -φαντάζομαι τη γνωρίζεις καλά. Εκεί η τοπική κοινωνία οργανώθηκε και προσφέρει στέγη και, ενδεχομένως, και άλλες ευκαιρίες σε οικογένειες οι οποίες θα επιλέξουν να ζήσουν στο χωριό.
Μετά πρέπει να δούμε τα άλλα ζητήματα, ειδικά για τα πιο απομονωμένα χωριά. Όσον αφορά στα σχολεία, γενικά είμαστε καλυμμένοι, καθώς ένας από τους λόγους που έχουμε πάρα πολλούς δασκάλους και καθηγητές είναι ακριβώς γιατί πρέπει να καλύψουμε κάθε γωνιά της πατρίδας μας. Πρόσβαση σε υγεία, ο κοντινότερος γιατρός στο κοντινότερο Κέντρο Υγείας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ζωή στην περιφέρεια έχει τις ομορφιές της και τις δυσκολίες της και, τελικά, αν οι ομορφιές είναι περισσότερες από τις δυσκολίες, η επιλογή φαντάζομαι είναι πιο εύκολη.
Φωτεινή Γάλλου: Μπαίνοντας στο 2025, όλη η ελληνική κοινωνία αντιμετωπίζει κοινά προβλήματα, με βασικότερο αυτό της ακρίβειας της καθημερινότητας και τα αυξημένα ενοίκια. Εφόσον πλέον υπάρχει εξ αποστάσεως εργασία σε ένα μεγάλο ποσοστό -και απ’ ό,τι βλέπουμε θέλετε κι εσείς να την προάγετε- θα μπορούσε το χωριό να είναι μία μελλοντική λύση; Η αποκέντρωση να είναι μία απάντηση ακόμα και στην ακρίβεια;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θα έλεγα ότι όχι μόνο θα μπορούσε, αλλά σε έναν βαθμό είναι ήδη. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η ζωή στο χωριό είναι πολύ φθηνότερη από τη ζωή σε μία πόλη και ακόμα φθηνότερη από τη ζωή, ενδεχομένως, στην πρωτεύουσα.
Δεν υπάρχει, επίσης, καμία αμφιβολία ότι η ελληνική περιφέρεια, για να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους, μαραζώνει σε κάποιες περιοχές, ακριβώς γιατί δεν πηγαίνει νέος κόσμος να αντικαταστήσει τους ηλικιωμένους που είναι πιο συνδεδεμένοι με το χωριό. Αν, όμως, υποθέταμε ότι θα δούλευες εξ αποστάσεως και θα κέρδιζες τα ίδια χρήματα με αυτά που θα κέρδιζες στην Αθήνα, προφανώς και θα αποταμίευες περισσότερα στο χωριό, γιατί η ζωή θα ήταν φθηνότερη. Αυτό είναι δεδομένο. Η στέγη είναι φθηνότερη, ειδικά αν γυρίσει κανεις, μάλιστα, σ’ ένα χωριό με το οποίο έχει σύνδεση, όπου μπορεί να έχει μία οικογενειακή περιουσία, ένα σπίτι.
Οπότε, εάν αυτό το οικονομικό ισοζύγιο είναι πιο ευνοϊκό και ταυτόχρονα έχεις μία καλύτερη, ποιοτική ζωή, πιστεύω ακράδαντα ότι υπάρχει προοπτική επιστροφής.
Ειδικά στα χωριά και στα μικρότερα σχολεία και η ποιότητα της εκπαίδευσης μπορεί να είναι καλύτερη, γιατί πολύ απλά υπάρχουν λιγότερα παιδιά, άρα ο δάσκαλος και ο καθηγητής μπορούν να ασχολούνται περισσότερο με τα παιδιά. Σήμερα πια το ψηφιακό χάσμα γεφυρώνεται, παράδειγμα ότι έχουμε ψηφιακούς διαδραστικούς πίνακες σε όλα τα σχολεία από την Ε’ Δημοτικού. Έτσι, και ένα παιδί το οποίο μπορεί να είναι σε ένα απομονωμένο χωριό μπορεί να έχει την ίδια τεχνολογική υποδομή με ένα παιδί το οποίο ζει στην Αθήνα ή τη Θεσσαλονίκη. Η τεχνολογία είναι γέφυρα, η οποία σπάει την απομόνωση, γι’ αυτό και πιστεύω ότι αργά αλλά σταδιακά ολοένα και περισσότεροι θα είναι αυτοί που θα έχουν τη δυνατότητα να δουλεύουν εξ αποστάσεως και θα σκέφτονται την επιλογή του χωριού.
Φωτεινή Γάλλου: Κάτι που παρατηρείται είναι η ανάγκη των νέων ανθρώπων για έναρξη καινοτόμων επιχειρήσεων. Είναι στα σχέδιά σας κίνητρα ή κάποιες ελαφρύνσεις για τους νέους μικρούς επιχειρηματίες που αποφασίζουν να ανοίξουν κάτι στα χωριά; Γιατί, φυσικά, καταλαβαίνετε ότι τα μεγέθη είναι πολύ διαφορετικά και ένα μαγαζί στο χωριό δεν είναι απλά ένας δείκτης οικονομίας αλλά η ζωή του χωριού.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Είναι σωστό αυτό που λες, για αυτό και στις παρεμβάσεις που κάναμε για τη φορολόγηση των ελεύθερων επαγγελματιών ανεβάσαμε το όριο από τους 500 στους 1.500 κατοίκους, ακριβώς για να αναγνωρίσουμε την ιδιαιτερότητα του τι σημαίνει να επιχειρεί κανείς σε μία πιο μικρή κοινότητα. Και για αυτό, ας πούμε, δίνουμε μία προτεραιότητα στα σχέδια στήριξης των νέων αγροτών. Έχω πει στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης να κοιτάξουμε να καλύψουμε όσο δυνατόν περισσότερους νέους αγρότες, γιατί οι αγρότες στην περιφέρεια στηρίζουν τα χωριά.
Πρέπει να έχουμε μία ρεαλιστική αίσθηση για το ποιες είναι και οι οικονομικές δραστηριότητες οι οποίες συνδέονται με το χωριό και σίγουρα ο πρωτογενής τομέας παίζει έναν πολύ σημαντικό ρόλο.
Φωτεινή Γάλλου: Θα μου επιτρέψετε να σας ταξιδέψω στα μέρη μου, στον Δήμο Αμφίπολης και συγκεκριμένα στον Τύμβο Καστά, ένα μνημείο που κάνει περήφανους όχι μόνο εμάς αλλά όλη την Ελλάδα. Ξέρουμε ότι γίνονται εργασίες, αλλά επειδή κλείνουμε 10 χρόνια υπάρχει μια ανησυχία στην τοπική κοινωνία για το τι συμβαίνει, καθώς, όπως καταλαβαίνετε, για εμάς μπορεί να αποτελέσει μια πηγή ανάπτυξης. Μπορείτε να μας αποκαλύψετε κάποιο μυστικό του Τύμβου Καστά;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ενημερώθηκα λίγο πριν τη συνέντευξη από το Υπουργείο Πολιτισμού. Δαπανώνται πολλοί πόροι στην ανάδειξη αυτού του σημαντικού μνημείου. Χρειάζεται πάντα πάρα πολύς χρόνος όταν ανακαλύπτουμε κάτι τόσο σημαντικό, για να είμαστε σίγουροι ότι μπορεί να είναι επισκέψιμο. Εκτιμώ όμως ότι το ‘26, το αργότερο το ‘27, όλος ο Τύμβος θα είναι πλήρως επισκέψιμος και νομίζω ότι αυτό θα δώσει μια ακόμη, πολύ σημαντική, συμπληρωματική αναπτυξιακή πνοή στους Δήμους τους οποίους καλύπτεις.
Και δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, μιας και μιλάμε συνολικά για χωριά, εκτός από τον πρωτογενή τομέα υπάρχει και ο τουρισμός μικρής κλίμακας, ο οποίος μπορεί να συνδέεται με πολιτιστικό, θρησκευτικό, περιπατητικό τουρισμό ή και οινοτουρισμό. Αυτές είναι δραστηριότητες οι οποίες γίνονται κατ’ εξοχήν στην ύπαιθρο. Άρα, επιχειρηματικές δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με τουρισμό μικρής κλίμακας προφανώς είναι στο επίκεντρο για εμάς και θέλουμε να τις στηρίξουμε, ειδικά στους ορεινούς όγκους της ηπειρωτικής Ελλάδος.
Φωτεινή Γάλλου: Θα ήθελα, επίσης, να σας μεταφέρω έναν ακόμα προβληματισμό, ο οποίος αφορά όλα τα χωριά -όχι μόνο την περιοχή μας- και αυτό έχει να κάνει με την πρόσφατη δήλωσή σας σχετικά με το ότι η Ελλάδα θα γίνει «η μπαταρία της Ευρώπης». Υπάρχει έντονη ανησυχία ότι τα χωριά θα είναι αυτά που θα επωμιστούν το βάρος των εγκαταστάσεων αυτού του εγχειρήματος. Πρέπει να ανησυχούμε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Όχι, το αντίθετο θα έλεγα. Το μοντέλο στο οποίο προσανατολιζόμαστε είναι το εξής: εάν, παραδείγματος χάρη, σε έναν Δήμο υπάρχουν ανεμογεννήτριες -για τις οποίες γίνεται μεγάλη συζήτηση, αδικαιολόγητα κατά τη γνώμη μου- τότε οι πρώτοι ωφελημένοι με πολύ φθηνή, ενδεχομένως ακόμα και δωρεάν ενέργεια, θα είναι οι κάτοικοι του Δήμου. Άρα, εάν η ενέργεια παράγεται κοντά σε κάποια περιοχή, θα πρέπει να καταλαβαίνουν οι πολίτες ότι έχουν όφελος πρώτα απ’ όλα οι ίδιοι. Συνολικά, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα οδηγήσουν σε μείωση των τιμών ενέργειας, αλλά οι πρώτοι ωφελημένοι πρέπει να είναι οι Δήμοι οι οποίοι τις υποδέχονται.
Φωτεινή Γάλλου: Οι προβληματισμοί συνδέονται περισσότερο με τις περιβαλλοντολογικές και τις κοινωνικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει όλο αυτό.
Κυριάκος Μητσοτάκης: Καταρχάς, κάθε τέτοια κατάσταση έχει και μια ξεχωριστή περιβαλλοντολογική αδειοδότηση. Μπορεί, για παράδειγμα, να υπάρχει ειδικό ζήτημα με την ορνιθοπανίδα σε κάποια περιοχή και να μην μπορεί να εγκαταστήσει κανείς ανεμογεννήτριες εκεί. Άρα, σε κάθε περίπτωση, υπάρχει πάντα ένας σεβασμός στο περιβάλλον. Αλλά πρέπει να αντιληφθούμε ότι οι ανανεώσιμες πηγές είναι πλούτος συνολικά για τη χώρα.
Όλοι θα ωφεληθούμε τελικά από το να παράγουμε περισσότερη ενέργεια από τον ήλιο και τον άνεμο, αντί να εισάγουμε και να πληρώνουμε ακριβό φυσικό αέριο, πραγμα το οποίο κάνουμε τώρα. Οι πρώτοι ωφελημένοι πρέπει να είναι οι κάτοικοι του Δήμου που υποδέχονται τέτοιες εγκαταστάσεις.
Φωτεινή Γάλλου: Πάμε στις δικές σας εμπειρίες με τα χωριά, είτε ως Πρωθυπουργός είτε ως πολίτης που αγαπά ιδιαίτερα τα βουνά. Ποια είναι η δική σας σχέση με τα χωριά, ποιες αναμνήσεις ξεχωρίζετε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Θυμάμαι μία φορά όταν ήμουν μικρός, πρέπει να ήμουν 11 χρονών και πήγαινα ΣΤ’ δημοτικού, οι γονείς μου είχαν την ιδέα να με στείλουν για μία εβδομάδα στο χωριό του Παύλου Μπακογιάννη, στα Βελωτά Ευρυτανίας. Εκεί ήταν η πρώτη μου επαφή με το τι θα πει να είσαι σε ένα χωριό. Τότε ήθελες δυο ώρες καρόδρομο για να πας και το χωριό δεν είχε ρεύμα. Θυμάμαι ελληνικό χωριό χωρίς ρεύμα. Ήταν μια καταπληκτική εμπειρία, ένας άλλος κόσμος για εμένα και μία εμπειρία που έχει εντυπωθεί πάρα πολύ έντονα στις παιδικές μου αναμνήσεις.
Από τότε θέλω πάντα, όταν κάνω περιοδείες, να προσπαθώ να μην πηγαίνω μόνο στα μεγάλα αστικά κέντρα. Τυχαίνει, μάλιστα, και οι πιο ωραίες αναμνήσεις από την πολιτική μου διαδρομή να είναι οι επισκέψεις που κάνω στις κωμοπόλεις και στα χωριά της ελληνικής περιφέρειας. Κατά κανόνα, όταν βλέπει ότι έρχεται ο Πρωθυπουργός -τον ψηφίζει, δεν τον ψηφίζει- ένα μεγάλο κομμάτι του χωριού θα πάει να τον δει και να τον γνωρίσει. Και αυτό είναι μια διαρκής υπενθύμιση ότι η Ελλάδα είναι κάτι πολύ παραπάνω από την Αθήνα ή τις μεγάλες πόλεις.
Φωτεινή Γάλλου: Θα μπορούσε ένας Πρωθυπουργός να μείνει στο χωριό κάποτε;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Ναι, βεβαίως! Εγώ έχω μια πολύ ειδική σχέση με τα χωριά του Ζαγορίου, τα οποία τα αγαπώ από μικρός, από την πρώτη φορά που τα επισκέφτηκα ως κατασκηνωτής με τη ΧΑΝΘ. Θα μπορούσα πολύ εύκολα να φανταστώ τον εαυτό μου να περνάει χρόνο σε ένα τέτοιο χωριό και, ίσως, σε κάποιο από τα πιο απομονωμένα χωριά. Δύσκολο τώρα, γιατί δεν έχουμε πολύ ελεύθερο χρόνο, αλλά αργότερα ναι, γιατί όχι;
Φωτεινή Γάλλου: Αναφέρατε πως πρέπει να γίνονται κινήσεις και από κάτω προς τα πάνω. Ο προβληματισμός μου πάντα ήταν πώς μπορούμε να έχουμε μία ευρύτερη κοινωνία, όπως την ονειρευόμαστε, όταν δεν μπορούμε να έχουμε ένα μικρό χωριό που ευημερεί;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Οι κοινωνίες θα πρέπει να μπορούν να ευημερούν είτε σε μεγαλύτερη είτε σε μικρότερη κλίμακα. Και, μερικές φορές, τα προβλήματα που έχουν τα μικρά χωριά μπορεί να είναι και πιο εύκολο να επιλυθούν, αρκεί να ασχοληθεί κάποιος. Γιατί είναι προβλήματα μικρής έκτασης.
Δουλειά μας είναι να ασχολούμαστε με τα προβλήματα όλων των πολιτών της χώρας και να δίνουμε μία ξεχωριστή μέριμνα στις πιο απομονωμένες περιοχές της πατρίδας μας. Θα μπορούσε κανείς να μπει εύκολα στον πειρασμό να πει «Μα, καλά, είναι λίγοι εκεί», από πλευράς, ας πούμε, πολιτικού ισοζυγίου. «Γιατί να ασχοληθείς με ένα χωριό που έχει 50 κατοίκους όταν μπορείς να ενδιαφερθείς και να ασχοληθείς με έναν αστικό Δήμο που μπορεί να έχει 100.000 κατοίκους;».
Ποτέ δεν το έκανα αυτό. Θυμάμαι, όταν είχαμε τις μεγάλες καταστροφές σε πρώτη φάση στον Ιανό, τότε που απομονώθηκε όλη η ορεινή Αργιθέα και δεν είχε πρόσβαση, δαπανήσαμε ένα πολύ σημαντικό κονδύλι για να εξασφαλίσουμε ότι οι άνθρωποι αυτοί θα μπορούν να έχουν ασφαλή πρόσβαση το συντομότερο δυνατό.
Έχω ένα ειδικό ενδιαφέρον για τους μικρούς ορεινούς Δήμους. Συνομιλώ συχνά με τους Δημάρχους, γιατί αισθάνομαι ότι όσο πιο μεγάλη προσπάθεια καταβάλλει κανείς να ζήσει σε έναν απομονωμένο τόπο, τόσο μεγαλύτερη φροντίδα περιμένει και από την πολιτεία. Αλλιώς, πολύ απλά, δεν θα επιλέξει να ζήσει εκεί και θα χάσουμε μεγάλο κομμάτι της ίδιας μας της ψυχής.
Η ελληνική ψυχή είναι, νομίζω, ταυτισμένη σε μεγάλο βαθμό με τη ζωή στο χωριό.
Φωτεινή Γάλλου: Εσείς τι θα θέλατε να μάθετε από έναν νέο που έχει μεγαλώσει σε χωριό;
Κυριάκος Μητσοτάκης: Τι είναι αυτό το οποίο θα σε κάνει να παραμείνεις στο χωριό; Με χαρά θα δεχτώ τις απαντήσεις των αναγνωστών σας.
