Γράφει ο Τάσος Παπανικολάου
Ιούλιος 2025
Στην καρδιά του Τσερνόμπιλ, εκεί που η φύση έπρεπε να έχει πεθάνει, γεννήθηκε μια ελπίδα από το σκοτάδι. Μικροσκοπικοί μύκητες, μαύροι σαν κάρβουνο, όχι μόνο επιβίωσαν στο πιο ραδιενεργό περιβάλλον του πλανήτη — αλλά άνθισαν.
Τι κρύβεται πίσω από αυτή την αλλόκοτη ικανότητα και τι σημαίνει αυτό για το μέλλον της ανθρωπότητας;
Το 2007, επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ο μύκητας Cladosporium sphaerospermum, που ευδοκιμούσε στα ερείπια του πυρηνικού αντιδραστήρα του Τσερνόμπιλ, δεν απλώς άντεχε τη ραδιενέργεια — αλλά την χρησιμοποιούσε για να αναπτυχθεί.
Πώς; Μέσω ενός μηχανισμού παρόμοιου με τη φωτοσύνθεση, μόνο που αντί για φως, χρησιμοποιεί ιονίζουσα ακτινοβολία. Το μυστικό όπλο του είναι η μελανίνη, η ίδια ουσία που δίνει χρώμα στο δέρμα μας και μας προστατεύει από την υπεριώδη ακτινοβολία.
Η NASA δοκίμασε τον μύκητα στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, με εντυπωσιακά αποτελέσματα: μπορεί να απορροφά και να μειώνει τη διαστημική ακτινοβολία. Ένα λεπτό στρώμα μύκητα θα μπορούσε στο μέλλον να λειτουργήσει ως βιολογική ασπίδα για αστροναύτες σε αποστολές στον Άρη. Φανταστείτε έναν τοίχο που ζει και προστατεύει.
Μια άλλη εντυπωσιακή δυνατότητα είναι η χρήση αυτών των μανιταριών για τον καθαρισμό περιοχών με ραδιενεργά απόβλητα. Αν μπορούν να απορροφούν ραδιενέργεια, τότε ίσως μπορέσουν να "τρώνε" και τα υπολείμματα από καταστροφές όπως του Τσερνόμπιλ ή της Φουκουσίμα. Η ύπαρξη οργανισμών που ανθίζουν εκεί που ο άνθρωπος πεθαίνει μας προκαλεί να αναθεωρήσουμε τι σημαίνει «ζωή». Δεν τρέφονται όλοι από φως ή οξυγόνο — κάποιοι τρέφονται από καταστροφή και τη μετατρέπουν σε ενέργεια.
Μήπως εκεί βρίσκεται και το μέλλον της βιοτεχνολογίας;
Ή ακόμα και της ίδιας της επιβίωσης του ανθρώπου;
Η φύση δεν σταματά να μας εκπλήσσει. Ο μύκητας του Τσερνόμπιλ δεν είναι απλώς μια επιστημονική περιέργεια — είναι ένα σύμβολο ελπίδας και ανθεκτικότητας.
Μια υπενθύμιση ότι η ζωή πάντα βρίσκει τρόπο.
Ακόμα και μέσα στη ραδιενέργεια.
