Γράφει η Αντιγόνη Κολιού
No 1 Cyber Security International Institute in Greece https://www.csii.gr/
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητας κυρίως των νεαρών ηλικιών, γεγονός που έχει προκαλέσει αισθήματα έντονης κοινωνικής ανησυχίας. Παρατηρείται ραγδαία αύξηση της βίας καθώς και διαδικτυακών εγκληματικών πράξεων στα οποία συχνά εμπλέκονται ανήλικα παιδιά. Αυτό συνέβαλε στην ανάληψη ευθύνης με εφαρμογή μέτρων για την άμεση διαχείριση του φαινομένου. Η απόφαση της κυβέρνησης για απαγόρευση χρήσης των social media των παιδιών ηλικίας κάτω των 15 ετών αποτελεί ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα με καταλυτικές κοινωνικές προεκτάσεις και αναμφίβολα μία είδηση υψηλού κοινωνικού ενδιαφέροντος. Η εκτεταμένη χρήση των μέσων δικτύωσης από παιδιά οδήγησε στη συγκεκριμένη απόφαση με στόχο την προστασία και ασφάλεια των παιδιών από τους κινδύνους που ελλοχεύουν στα διαδικτυακά μέσα. Αναφορικά με τα στάδια ανάπτυξης των παιδιών, μέχρι την ηλικία των 15 ετών, αναπτύσσονται δεξιότητες αλληλεπίδρασης, αναζήτησης ταυτότητας και ειδικότερα η εφηβική ηλικία, χαρακτηρίζεται από συναισθηματικές εντάσεις και συναισθηματικές εκρήξεις, οι οποίες μπορεί να διογκώνονται με τη χρήση του διαδικτύου. Η ενημέρωση και η διαδικτυακή επιμόρφωση προσφέρει κάποια πλεονεκτήματα και διευκολύνσεις στη σύγχρονη πραγματικότητα, όμως είναι αξιοσημείωτες οι αρνητικές συνέπειες σε ανήλικους χρήστες που δεν έχουν αναπτύξει ακόμη τις απαραίτητες δεξιότητες για την αποφυγή ή διαχείριση των διαδικτυακών «παγίδων». Αυτή η απαγόρευση εγείρει κάποια ερωτηματικά νομικής φύσεως, σχετικά με το εάν και κατά πόσο αντίκειται σε συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα. Ωστόσο, πρόκειται για ένα μέτρο που έχει γνώμονα την ασφάλεια και προστασία των ανήλικων ατόμων. Είναι σημαντικό να αξιολογηθούν τα πλεονεκτήματα του εξεταζόμενου μέτρου, καθώς και η σχέση του με τους νομικούς και δημοκρατικούς κανόνες.
Αρχικά, η χρήση των μέσων δικτύωσης επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία των ανήλικων χριστών, προκαλώντας ή ενισχύοντας ήδη υπάρχοντες ψυχολογικές διαταραχές. Κάποιες από τις συχνότερες συνέπειες είναι το αυξημένο στρες ή άγχος, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η κατάθλιψη, ως απόρροια του διαδικτυακού εθισμού. Ένα σοβαρό κοινωνικό φαινόμενο με ραγδαίες ανοδικές τάσεις, είναι το φαινόμενο της διαδικτυακής παρενόχλησης, καθώς τα παιδιά εκτίθενται εν αγνοία τους σε επικίνδυνα μονοπάτια, διακινδυνεύοντας τη ψυχική και σωματική τους υγεία. Η έλλειψη γνωστικών δεξιοτήτων και υπεύθυνης διαδικτυακής συμπεριφοράς, καθιστούν τους ανήλικους χρήστες ακόμη πιο ευάλωτους στον κυβερνοχώρο. Η εν λόγω απαγόρευση της έκθεσης στα μέσα δικτύωσης, είναι ένα θετικό βήμα για τον περιορισμό του εθισμού στο διαδίκτυο. Είναι γεγονός πως παρατηρείται μείωση σχολικής απόδοσης και απουσία προσοχής στις σημαντικές εκπαιδευτικές και σχολικές δραστηριότητες των παιδιών, λόγω της προσκόλλησής τους στις οθόνες των κινητών. Αυτή η νέα συνήθεια, τους αποσπά την προσοχή από τον πραγματικό κόσμο και δρα αρνητικά στον τρόπο συγκέντρωσης, στην κοινωνικοποίησή τους αλλά και στη φυσική και ψυχική τους υγεία. Ακόμη, αυτός ο περιορισμός μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά κατά των αρνητικών ερεθισμάτων. Η ιδανική εικόνα της ζωής που προβάλλεται στα μέσα δικτύωσης με συγκεκριμένα πρότυπα σωματικά και κοινωνικά, δημιουργούν λανθασμένες εντυπώσεις και παρασέρνουν εύκολα τα παιδιά μέσω του μιμητισμού, ενισχύοντας το άγχος και συμβάλλοντας αρνητικά στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς αλλά και την ψυχική τους υγεία. Γενικότερα, έχει διαπιστωθεί πως η αλόγιστη χρήση των μέσων δικτύωσης από τους ανήλικους χρήστες, έχει ενισχύσει τις βίαιες συμπεριφορές, τον κοινωνικό ρατσισμό και την υιοθέτηση ανθυγιεινών προτύπων με καταστροφικές ατομικές και κοινωνικές συνέπειες.
Η συγκεκριμένη απαγόρευση εγείρει κάποια δημοκρατικά και νομικά ερωτήματα. Συγκεκριμένα, τα δικαιώματα της ελεύθερης έκφρασης και πληροφόρησης κατοχυρώνονται συνταγματικά και αποτελούν τα σημαντικότερα ατομικά δικαιώματα. Η απαγόρευση αυτή ίσως θεωρείται πως θίγει ή περιορίζει αυτά τα δικαιώματα. Ωστόσο, όταν συντρέχει κίνδυνος για δημόσια υγεία, προστασία και ασφάλεια, η πολιτεία μπορεί με νόμο να επιβάλλει περιοριστικά μέτρα. Αυτά τα μέτρα εξαρτώνται από την νομοθεσία κάθε χώρας και για αυτό τον λόγο, πολλές χώρες έχουν θέσει σε ισχύ νόμους προστασίας των παιδιών στο διαδίκτυο μέσω απαγόρευσης χρήσης ή έκθεσης σε επιβλαβές περιεχόμενο. Η συνταγματικότητα μιας τέτοιας απόφασης εξαρτάται από τη συνεκτίμηση των θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων και τη σημασία και αξία των μέτρων αυτών για την ανθρώπινη ζωή. Κατά συνέπεια, τα επιβαλλόμενα μέτρα και η απαγόρευση αφορούν την διαφύλαξη της υγείας των ανήλικων παιδιών, με την προστασία από διαδικτυακή παρενόχληση ή εκφοβισμό και γενικότερα της ψυχικής και ηθικής τους ανάπτυξης. Για να θεωρηθεί η συγκεκριμένη απαγόρευση αυστηρή στα πλαίσια της αντισυνταγματικότητας, θα πρέπει αντικειμενικά να αποδειχθεί πως η προστασία των ανηλίκων υπερβαίνει τις επιβλαβείς και επικίνδυνες συνέπειες των μέσων δικτύωσης. Το διαδίκτυο μπορεί να αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος σύγχρονης ζωής, όμως μπορεί να εισέλθει σταδιακά και ελεγχόμενα στην παιδική ηλικία, ώστε να αποτελέσει πηγή γνώσεων και όχι φορέα βίας, φόβου και άλλων ψυχικών διαταραχών.
Συμπερασματικά, η Πολιτεία έχοντας ως γνώμονα την αξία της ζωής των παιδιών λαμβάνει περιοριστικά μέτρα για την διαδικτυακή τους έκθεση. Αυτό το μέτρο, πέραν της προστασίας της ανηλικότητας, έχει ταυτόχρονα ως στόχο, να ενεργοποιήσει και να κινητοποιήσει τους γονείς να αντιμετωπίσουν με περισσότερη προσοχή την ανάπτυξη των παιδιών τους και να τα καθοδηγήσουν ώστε να λειτουργούν υπεύθυνα, αναγνωρίζοντας τους κοινωνικούς και διαδικτυακούς κινδύνους. Σε αυτό το πλαίσιο, προσφέρεται χώρος και χρόνος για συζήτηση με τα παιδιά, επικέντρωση και ικανοποίηση των πραγματικών τους αναγκών, δίχως τον φόβο προσφυγής σε επικίνδυνα διαδικτυακά «δωμάτια». Η οικογένεια και το σχολικό περιβάλλον, έχουν τη δυνατότητα και την υποχρέωση να μεταδώσουν στα παιδιά τους γνώσεις και ηθικές αξίες που απαιτούνται και έτσι να αναπτύξουν τις κατάλληλες δεξιότητες για μια συνετή κοινωνική και διαδικτυακή συμπεριφορά. Επίσης, η κατάλληλη ψηφιακή εκπαίδευση και συμμόρφωση με τους διαδικτυακούς κανόνες, θα συμβάλλει σε μια σταδιακή και υπεύθυνη χρήση των μέσων δικτύωσης σε μια πιο ώριμη ηλικία. Είναι σημαντική η συνειδητοποίηση πως η συγκεκριμένη απόφαση στοχεύει στην προάσπιση των συμφερόντων των παιδιών, τη πρόληψη και διαχείριση εγκληματικών διαδικτυακών φαινομένων και την ενίσχυση της ψυχολογικής και κοινωνικής εξέλιξης των παιδιών.
Δημοσιεύθηκε στο Απαγόρευση χρήσης των social media στα παιδιά και η νομική φύση της απόφασης - CSIi - Cyber Security International Institute
