Γράφει η Άννα Μπαράκα, φοιτήτρια ψυχολογίας στο https://www.gineanthropos.gr/
Η 10η Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και τη Διεθνή Ένωση για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας ως Παγκόσμια Ημέρα για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας. Στόχος δεν είναι μόνο η υπενθύμιση της σοβαρότητας του προβλήματος, αλλά και η κινητοποίηση της κοινωνίας προς την κατεύθυνση της πρόληψης, της στήριξης και της κατανόησης. Η αυτοκτονία αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα δημόσιας υγείας.
Κάθε χρόνο περισσότεροι από 700.000 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους με αυτόν τον τρόπο, ενώ εκατομμύρια άλλοι κάνουν απόπειρες ή βιώνουν αυτοκτονικές σκέψεις (WHO, 2023). Πρόκειται για μια σιωπηλή πανδημία, που αφορά όλες τις ηλικίες, όλες τις κοινωνικές τάξεις και όλες τις χώρες. Η αυτοκτονία δεν είναι απλώς μια «ελεύθερη επιλογή». Συνδέεται με την απόγνωση και την αδυναμία διαχείρισης του ψυχικού πόνου. Πολλοί άνθρωποι που φτάνουν
σε αυτό το σημείο δεν επιθυμούν πραγματικά τον θάνατο∙ αυτό που θέλουν είναι να σταματήσει ο ανυπόφορος ψυχικός πόνος (Shneidman, 1993).
Η προβολή της αυτοκτονίας στα ΜΜΕ μπορεί να έχει διπλή επίδραση:ειτε το «φαινόμενο Werther» που δειχνει ότι λεπτομερείς και ρομαντικοποιημένες περιγραφές αυτοκτονιών οδηγούν σε μιμητισμό, ειδικά στους νέους. Ειτε, το
«φαινόμενο Papageno» δείχνει ότι υπεύθυνες αναφορές με μηνύματα πρόληψης μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο (Niederkrotenthaler et al., 2010).
Ψυχολογικοί παράγοντες που συνδέονται στενά με την αυτοκτονία περιλαμβάνουν:
Κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές.
Διαταραχές προσωπικότητας.
Εθισμούς και χρήση ουσιών.
Τραύμα ή ιστορικό κακοποίησης.
Αυτό το φαινομενο δεν εμφανίζεται ξαφνικά , είναι αποτέλεσμα ενός συσωρευτικου κύκλου πίεσης, όπου η απουσία στήριξης και η κοινωνική απομόνωση εντείνουν τον κίνδυνο.
Η εφηβεία είναι περίοδος κρίσιμης ανάπτυξης. Οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι με την αναζήτηση ταυτότητας, την πίεση για κοινωνική αποδοχή και τις απαιτήσεις του
σχολείου.
Όταν αυτά συνδυάζονται με παράγοντες όπως:
σχολικός εκφοβισμός,
cyberbullying,
συγκρούσεις στην οικογένεια,
ή κοινωνική περιθωριοποίηση, τότε ο κίνδυνος αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς αυξάνεται δραματικά (Hawton et al., 2012). Δεν είναι τυχαίο ότι η αυτοκτονία αποτελεί τη δεύτερη αιτία θανάτου
παγκοσμίως για άτομα 15–29 ετών (WHO, 2023).
Από την άλλη πλευρα στους ενήλικες, παράγοντες όπως η οικονομική πίεση, η εργασιακή ανασφάλεια, οι διαλυμένες σχέσεις ή οι χρόνιες ασθένειες παίζουν καθοριστικό ρόλο. Στους ηλικιωμένους, η απώλεια συντρόφου, η μοναξιά, οι σωματικές παθήσεις και η περιθωριοποίηση από την κοινωνία συχνά οδηγούν σε υψηλά ποσοστά αυτοκτονιών. Έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι άνω των 70 ετών, ειδικά οι άνδρες, έχουν έναν από τους υψηλότερους δείκτες αυτοκτονίας (Conwell & Thompson, 2008).
Προειδοποιητικά σημάδια
Η έγκαιρη αναγνώριση είναι κρίσιμη. Σημάδια που μπορεί να δείχνουν κίνδυνοπεριλαμβάνουν:
Εκφράσεις απελπισίας («δεν έχει νόημα να ζω»).
Απομόνωση από φίλους και οικογένεια.
Απότομες αλλαγές στη συμπεριφορά και τη διάθεση.
Μείωση ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που παλαιότερα προκαλούσαν χαρά.
Η παρατήρηση και η συζήτηση μπορούν να σώσουν ζωές.
Παραγοντες προστασιας
Οι προστατευτικοί παράγοντες είναι το κλειδί:
Σχέσεις εμπιστοσύνης με οικογένεια και φίλους.
Πρόσβαση σε ψυχολογική και ψυχιατρική φροντίδα.
Σχολεία και κοινότητες που προάγουν την αποδοχή και την ενσυναίσθηση.
Ανοιχτός διάλογος για την ψυχική υγεία χωρίς στίγμα.
Τι μπορούμε να κάνουμε ως κοινωνία
Να μιλήσουμε ανοιχτά για την αυτοκτονία.
Να δημιουργήσουμε δίκτυα στήριξης σε σχολεία, χώρους εργασίας και κοινότητες.
Να στηρίξουμε οικονομικά και θεσμικά τις δομές ψυχικής υγείας.
Να αναγνωρίσουμε ότι η αυτοκτονία δεν είναι ατομικό πρόβλημα, αλλά συλλογική ευθύνη.
Συμπερασματικα η αυτοκτονία μπορεί να προληφθεί. Κάθε άνθρωπος που ανοίγει διάλογο, που ακούει χωρίς να κρίνει, που προσφέρει στήριξη, γίνεται κρίσιμος κρίκος στην αλυσίδα της ζωής. Κανείς δεν πρέπει να μένει μόνος μέσα στον ψυχικό του πόνο.
Βιβλιογραφια
World Health Organization (2023). Suicide worldwide in 2023.
American Psychological Association (2022). Suicide prevention and intervention.
Hawton, K., Saunders, K., & O’Connor, R. (2012). Self-harm and suicide in adolescents. The Lancet, 379(9834), 2373–2382.
Conwell, Y., & Thompson, C. (2008). Suicidal behavior in elders. Psychiatric Clinics, 31(2), 333–356.
Niederkrotenthaler, T., et al. (2010). Role of media reports in completed and prevented suicide: Werther vs. Papageno effects. The British Journal of Psychiatry,
197(3), 234–243.
Shneidman, E. (1993). Suicide as psychache: A clinical approach to self- destructive behavior.
Δημοσιεύθηκε στο Αυτοκτονία: Σιωπηλή Πανδημία ή Συλλογική Ευθύνη; Η σημασία της πρόληψης και της στήριξης - Γίνε Άνθρωπος - Γαρυφαλλιά
